Μάθετε ποιο είναι το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τη μετάβαση προς μια κυκλική οικονομία και τι πρόσθετα μέτρα ζητά το ΕΚ για τη μείωση των αποβλήτων και την παραγωγή οικολογικότερων προϊόντων.
Αν συνεχίσουμε να εκμεταλλευόμαστε τους φυσικούς πόρους κατ’ αυτόν τον τρόπο, έως το 2050 θα χρειάζονται τρεις πλανήτες σαν τη γη για να συντηρήσουν τον τρόπο ζωής του ανθρώπινου πληθυσμού.
Οι πεπερασμένοι πόροι και τα κλιματικά ζητήματα έχουν καταστήσει αναγκαία τη μετάβαση από μια κοινωνία που βασίζεται στο μοντέλο “κατασκευή-κατανάλωση-απόρριψη” προς μια κλιματική ουδέτερη, περιβαλλοντικά βιώσιμη και πλήρως κυκλική οικονομία, απαλλαγμένη από τοξικούς ρύπους, έως το 2050.
Η τρέχουσα κρίση ανέδειξε αδυναμίες στις εφοδιαστικές και αξιακές αλυσίδες, πλήττοντας μικρομεσαίες επιχειρήσεις και βιομηχανίες. Η μετάβαση σε κυκλική οικονομία θα περιορίσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, θα δώσει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη και θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.
Διαβάστε περισσότερα για τον ορισμό και τα πλεονεκτήματα της κυκλικής οικονομίας.
Το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία
Τον Μάρτιο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την πρώτη δέσμη μέτρων για την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία, που συνάδει με τον στόχο της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας. Τα προτεινόμενα μέτρα, όπως ανακοινώθηκαν στο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία, συμπεριλαμβάνουν την προώθηση βιώσιμων προϊόντων, την ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση, την αναθεώρηση του κανονισμού για τα προϊόντα του κατασκευαστικού τομέα και μια στρατηγική για βιώσιμη υφαντουργία.
Τον Νοέμβριο του 2022, η Επιτροπή πρότεινε νέους κανόνες για τις συσκευασίες σε επίπεδο ΕΕ, που στοχεύουν στη βελτίωση του σχεδιασμού συσκευασιών, την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης προϊόντων. Ζητούν επίσης την μετάβαση προς τα πλαστικά βιολογικής προέλευσης, τα λιπασματοποιήσιμα και τα βιοαποδομήσιμα πλαστικά.
Στις 9 Φεβρουαρίου, το Κοινοβούλιο ζήτησε τη θέσπιση αυστηρότερων κανόνων ανακύκλωσης και νομικά δεσμευτικών στόχων σχετικά με τη χρήση και κατανάλωση υλικών.
Τον Οκτώβριο του 2022, το Κοινοβούλιο ενέκρινε την αναθεώρηση των κανόνων για τους έμμονους οργανικούς ρύπους (POP) με στόχο τον περιορισμό της ποσότητας επιβλαβών χημικών ουσιών στις διαδικασίες παραγωγής προϊόντων και διαχείρισης αποβλήτων. Οι νέοι κανόνες προβλέπουν τη θέσπιση αυστηρότερων ορίων, την αφαίρεση έμμονων ρύπων από την αλυσίδα ανακύκλωσης και την κατάργηση της χρήσης ορισμένων χημικών ουσιών.
Μετάβαση προς βιώσιμα προϊόντα
Η διαδικασία παραγωγής ξεκινά με τις πρώτες ύλες, και η πανδημία του COVID-19 έπληξε σοβαρά τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες. Το 2021, οι ευρωβουλευτές ζήτησαν την κατάρτιση μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής στρατηγικής για τις πρώτες ύλες που να βασίζεται σε υψηλά περιβαλλοντικά και κοινωνικά πρότυπα και πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με παράλληλη συνεκτίμηση της έλλειψης των ορυκτών στη φύση. Στόχος τους η μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από εισαγόμενες κρίσιμες πρώτες ύλες, η συντήρηση και επαναχρησιμοποίηση πολύτιμων πρώτων υλών.
Για τη δημιουργία μιας αγοράς βιώσιμων, κλιματικά ουδέτερων και αποδοτικών από πλευρά πόρων προϊόντων, η Επιτροπή προτείνει την επέκταση του πεδίου των προϊόντων της οδηγίας οικολογικού σχεδιασμού (Ecodesign) ώστε να καλύπτει και μη συνδεόμενα µε την ενέργεια προϊόντα και τη δημιουργία ψηφιακών διαβατηρίων προϊόντων για την κοινοποίηση των σχετικών πληροφοριών καθ’όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προϊόντων.
Οι ευρωβουλευτές στηρίζουν επίσης πρωτοβουλίες που έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση της προγραμματισμένης απαξίωσης (planned obsolescence), τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και δυνατότητας επισκευής προϊόντων και την ενίσχυση των δικαιωμάτων του καταναλωτή μέσω της θέσπισης του “δικαιώματος στην επισκευή”. Τονίζουν ότι οι καταναλωτές πρέπει να έχουν το δικαίωμα ορθής ενημέρωσης σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊότων και υπηρεσιών που αγοράζουν, και κάλεσαν την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για την καταπολέμηση του “περιβαλλοντικού ξεπλύματος” (greenwashing).
Εφαρμόζοντας τις αρχές της κυκλικής οικονομίας στους κρίσιμους τομείς
Οι αρχές της κυκλικής οικονομίας και της βιωσιμότητας πρέπει να εφαρμοστούν σε όλα τα στάδια μιας αλυσίδας αξίας για την επίτευξη μιας πλήρως κυκλικής οικονομίας: από το στάδιο του σχεδιασμού και της παραγωγής μέχρι τον καταναλωτή. Το σχέδιο δράσης Επιτροπής ορίζει τους παρακάτω επτά τομείς ως κρίσιμους για την επίτευξη μιας κυκλικής οικονομίας.
Πλαστικές ύλες
Οι ευρωβουλευτές στηρίζουν την ευρωπαϊκή στρατηγική για τις πλαστικές ύλες σε μια κυκλική οικονομία, που στοχεύει στη σταδιακή κατάργηση της χρήσης μικροπλαστικών.
Μάθετε περισσότερα σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για τη μείωση πλαστικών αποβλήτων.
Κλωστοϋφαντουργία
Η κλωστοϋφαντουργία χρησιμοποιεί πολλές πρώτες ύλες και νερό, εκ των οποίων ανακυκλώνεται λιγότερο από το 1%.
H ευρωπαϊκή στρατηγική για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, την οποία η Επιτροπή παρουσίασε τον Μάρτιο του 2020, στοχεύει να διασφαλίσει ότι έως το 2030 τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα που θα διατίθενται στην αγορά της ΕΕ θα έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, θα είναι ανακυκλώσιμα, κατασκευασμένα όσο το δυνατόν περισσότερο από ανακυκλωμένες ίνες και απαλλαγμένα από επικίνδυνες ουσίες.
Οι ευρωβουλευτές ζητούν νέα μέτρα κατά της απώλειας μικροινών και αυστηρότερα πρότυπα επαναχρησιμοποίησης του νερού.
Ανακαλύψτε πώς η παραγωγή υφασμάτων και αποβλήτων επηρεάζει το περιβάλλον.
Ηλεκτρονικά απόβλητα
Τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα (e-waste) αποτελούν την ταχύτερα αναπτυσσόμενη ροή αποβλήτων στην ΕΕ και λιγότερο από το 40% ανακυκλώνεται. Οι ευρωβουλευτές καλούν την ΕΕ να προωθήσει τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής των προϊόντων μέσω της επαναχρησιμοποίησης και επισκευής τους.
Δείτε ορισμένα στοιχεία και αριθμούς σχετικά με τα ηλεκτρονικά απόβλητα.
Τρόφιμα, νερό & θρεπτικές ουσίες
Υπολογίζεται ότι το 20% της συνολικής παραγωγής τροφίμων χάνεται ή σπαταλάται στην ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές ζητούν τη μείωση της σπατάλης τροφίμων έως το 2030, στα πλαίσια της στρατηγικής “Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο,”
Συσκευασίες
Στην Ευρώπη, η ποσότητα των απορριμάτων συσκευασίας άγγιξε επίπεδα ρεκόρ το 2017. Οι νέοι κανόνες διασφαλίζουν ότι όλες οι συσκευασίες στην ΕΕ θα είναι επαναχρησιμοποιήσιμες ή ανακυκλώσιμες έως το 2030.
Μπαταρίες και οχήματα
Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν νέους κανόνες που ορίζουν υποχρεωτικές προδιαγραφές για όλες τις μπαταρίες που διατίθενται στην ευρωπαϊκή αγορά. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, ότι οι μπαταρίες θα πρέπει να παράγονται με τις μικρότερες δυνατές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τη χρήση υλικών που λαμβάνονται με πλήρη σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων, καθώς και των κοινωνικών και οικολογικών προτύπων.
Ανακαλύψτε τους νέους κανόνες της ΕΕ για πιο βιώσιμες και “ηθικές” μπαταρίες.
Κτίρια και κατασκευές
Ο κατασκευαστικός τομές αντιπροσωπεύει πάνω από το 35% των συνολικών αποβλήτων της ΕΕ. Η Επιτροπή ανακοίνωσε την αναθεώρηση του κανονισμού για τα προϊόντα του κατασκευαστικού τομέα για να εκσυγχρονίσει τους κανόνες που ισχύουν από το 2011.
Οι ευρωβουλευτές ζητούν την αύξηση της διάρκειας ζωής των κτιρίων, τη θέσπιση στόχων μείωσης του αποτυπώματος άνθακα των κατασκευαστικών υλικών και αυστηρότερες απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης και απόδοσης πόρων.
Διαχείριση και μεταφορά αποβλήτων
Η ΕΕ παράγει πάνω από 2,5 δισ. τόνους αποβλήτων ετησίως. Το 2020, οι εξαγωγές αποβλήτων της ΕΕ προς τρίτες χώρες ανήλθαν σε 32,7 εκατομμύρια τόνους. Η πλειονότητα συνιστά σιδηρούχα και μη σιδηρούχα απορρίμματα μετάλλων, καθώς και απορρίμματα από χαρτί, πλαστικό, ύφασμα και γυαλί, και εξάγεται στην Τουρκία, την Ινδία και την Αίγυπτο.
Οι ευρωβουλευτές καλούν τις χώρες της ΕΕ να αυξήσουν την ανακύκλωση υψηλής ποιότητας, να καταργήσουν σταδιακά την υγειονομική ταφή και να ελαχιστοποιήσουν την αποτέφρωση αποβλήτων. Τον Ιανουάριο του 2023, το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη διαπραγματευτική του θέση σχετικά με τους κανόνες για τις μεταφορές αποβλήτων, οι οποίοι στοχεύουν στην προώθηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης, και στη μείωση της ρύπανσης.
Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, η διαχείριση των εξαγόμενων αποβλήτων θα πρέπει να πραγματοποιείται με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο στις χώρες προορισμού ενώ κρίνεται αναγκαία η καλύτερη αντιμετώπιση των παράνομων μεταφορών αποβλήτων. Οι ευρωβουλευτές ζητούν περισσότερη διαφάνεια και ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις μεταφορές εντός της ΕΕ και θέλουν να απαγορευτούν οι εξαγωγές επικίνδυνων αποβλήτων από την ΕΕ σε χώρες που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ. Επιθυμούν επίσης να απαγορεύσουν την εξαγωγή πλαστικών αποβλήτων σε χώρες εκτός ΟΟΣΑ και να καταργήσουν σταδιακά τις εξαγωγές τους στις χώρες του ΟΟΣΑ εντός τεσσάρων ετών.
Ανακαλύψτε στατιστικά στοιχεία για την υγειονομική ταφή και την ανακύκλωση στην ΕΕ.