Η Τεµβριά ή αλλιώς η Τεµπριά, όπως συνηθίζεται να λέγεται από τους ντόπιους, είναι ένα από τα 13 χωριά της κοιλάδας της Σολέας. Στο χωριό κατοικούν περίπου 500 µόνιµοι κάτοικοι. Απέχει 60 χιλιόµετρα από την πρωτεύουσα και έχει γειτονικά χωριά τα Καλιάνα, το Σινά Όρος, τη Γαλάτα, την Κακοπετριά, την Κοράκου, την Ευρύχου, όπως επίσης τη Φλάσου, τη Ληνού, τα Κατύδατα και τον Άγιο Θεόδωρο.
Ονοµασία του χωριού
Η ονοµασία της κοινότητας διαπιστώνει την ύπαρξη του χωριού, η οποία µαρτυρείται τουλάχιστον από τα µεσαιωνικά χρόνια. Σύµφωνα µε ιστορικές πηγές, επί Φραγκοκρατίας η Τεµβριά αποτελούσε ιδιωτικό φέουδο του κόµη της Τρίπολης, Ιωάννη Ταφούρ. Ο πολυτάλαντος Ιωάννης Παπαχαραλάµπους, συνταξιούχος και κάτοικος της κοινότητας, εξήγησε στις «Πολύχρωµες Πτήσεις» ότι ο βασιλιάς Τέµβρος συνδέεται άµεσα µε την κοινότητα. «Λέγεται ότι ο βασιλιάς είχε βασίλειο στην περιοχή γι’ αυτό και πολλές τοποθεσίες στην κοινότητα συνηγορούν, όπως η πηγή «Βασιλικό»». Ο κοινοτάρχης Ελευθέριος Πολυδώρου αναφερόµενος στην έρευνα του αρχαιολόγου Μάριου Καµένου, είπε χαρακτηριστικά ότι η Τεµβριά είναι ένας παλιός οικισµός µε πολλή ιστορία. «Υπάρχει το χωριό εδώ και εκατονταετίες και υπάρχει εξήγηση. Λόγω του ότι είναι κτισµένο στην όχθη του ποταµού, δηµιουργούνταν πολλές κοινότητες λόγω του άφθονου νερού».
Οι γειτονιές και οι εκκλησίες τους
Ο πάτερ του χωριού, Χριστόφορος, µιλώντας για τις εκκλησίες της Τεµβριάς εξήγησε ένα σπουδαίο χαρακτηριστικό της: τις τρεις γειτονιές της, µε το µέσο υψόµετρο του χωριού να ξεκινά από τα 500 µέτρα µέχρι τα 900 µέτρα. «Η πρώτη γειτονιά βρίσκεται σε διαφορετικό ύψος, το ίδιο και η µεσαία, όπου είναι και κύριος όγκος του χωριού, όπως επίσης και την κάτω που κατηφορίζει. Στο µυαλό του Τεµβριώτη είναι χωρισµένες γειτονιές, ώστε να προσδιορίζουµε τον χώρο της διαµονής», εξήγησε.
Έτσι λοιπόν, κάθε γειτονιά έχει και την εκκλησία της. Στην Κάτω γειτονιά, βόρεια της κοινότητας προς την έξοδό της προς Κοράκου-Ευρύχου, βρίσκεται ο πιο παλαιός ναός, ο οποίος είναι του Τιµίου Σταυρού, κτίσµατος του 16ου, µε ξύλινη στέγη. Στη Μέσα γειτονιά υπάρχει ο κύριος ναός της Τεµβριάς, αφιερωµένος στην Αγία Παρασκευή, κτισµένη το 1872. Σύµφωνα µε την παράδοση, στην Πάνω γειτονιά υπήρχε ο τρίτος ναός αφιερωµένος στον Άγιο Γεώργιο, που πλέον δεν υφίσταται.
Στον Καπέση
«Θεέ µου έντα πεθύµησα της Τεµπριάς
τα µέρη
τζαι του Καπέση το νερό
τζαι του Σταυρού τ’ αέρι»
Η Νίνα Χριστοδούλου εξήγησε τους πάνω στίχους, λέγοντας ότι τον χειµώνα το νερό στον Καπέση είναι χλιαρό, το καλοκαίρι κρύο και, όπως είπε, πήγαιναν να γεµίζουν εκεί τις κούζες τους νερό. Για την αναφορά στον Σταυρό, εξήγησε ότι επειδή η εκκλησία του Τιµίου Σταυρού βρίσκεται σε ύψωµα, όποιος πήγαινε «έβγαινε» για να δροσιστεί. Πρόκειται για µια τοποθεσία πολύ γνωστή στην κοινότητα. Είναι µια πηγή στον ποταµό Κλάριο και µαζί µε άλλους παραποταµούς που περιτριγυρίζουν την Τεµβριά δίνονται χρώµατα και ξεχωριστοί ήχοι. Βρίσκεται στην Κάτω γειτονιά και εκεί υπάρχει άφθονο πράσινο, διάφορα δέντρα, γέφυρα, σκαλοπάτια, µονοπατάκια και όταν επισκεφθείς τον χώρο εκείνο, είναι σαν να βρίσκεσαι σε ένα παραδεισένιο τοπίο. Ο Κυριάκος Πολυκάρπου, γέννηµα και θρέµµα της Τεµβριάς, στην προσπάθειά του να δηµιουργήσει ένα χώρο ξεκούρασης για την οικογένειά του αλλά και για τον υπόλοιπο κόσµο, προσφέρει ένα πάντρεµα του ανθρώπου µε τη φύση, όπως είπε χαρακτηριστικά. Μια αλλιώτικη νότα στην Τεµβριά. «Το περιβόλι εκεί το βρήκα από τους γονείς µου και εγώ απλώς έφτιαξα τον χώρο. Είµαι γεννηµένος από την Τεµβριά και νιώθω ότι ως τόπακας είµαι υπόχρεος να φτιάξω κάτι για ανάδειξη του χωριού. Υπήρχε η πηγή του Καπέση, η οποία βρίσκεται στο στάδιο επιδιόρθωσης. Υπάρχει και µονοπάτι πάνω από τον ποταµό, όπως επίσης και διάφορες κατασκευές, ώστε να έρχεται κόσµος να απολαµβάνει το χωριό, το νερό και τη φύση.
Η Νίνα Χριστοδούλου, η οποία νωρίτερα µας µίλησε για τον Καπέση, ανέφερε ότι µέχρι και το 1945 περίπου πολλές γυναίκες του χωριού πήγαιναν στον Καπέση και έπλεναν τα ρούχα τους στο ονοµαζόµενο λουτσιή. «Ήταν βαθουλό και γέµιζε νερό κάθε µέρα. Εκείνος που ήθελε να πλύνει τα ρούχα έπρεπε να βάλει ένα κοµµάτι ρούχο και να κρατεί γυρίν. Επλυνήσκαµέν τα, εσούσαµέν τα και επλώθαµέν τα στους βραµούς», αναπόλησε.
Οι ελιές και η Τεµβριά
Η Τεµβριά έχει µεγάλη ιστορία αναφορικά µε τις ελιές, εφόσον υπήρχαν µέχρι και τρεις ελιόµυλοι, παρόλο που σήµερα δεν ασχολούνται και πολλοί κάτοικοι µε αυτό το γεωργικό προϊόν. «Πολλές τοποθεσίες στο χωριό, ακόµα και σήµερα, αναφέρονται σαν παλιόµυλοι, ελιόµυλοι, ασπρόµυλοι. Έγινε αναπαλαίωση ενός ελιόµυλου από τον κ. Ιωάννη και λειτουργεί σαν αξιοθέατο», εξήγησε ο κοινοτάρχης.
Στην κοινότητα πολλοί κάτοικοι ασχολούνται µε τη γεωργία και οι «Πολύχρωµες Πτήσεις» επισκέφτηκαν τον κ. Βάσο, συνταξιούχο. Ασχολείται λίγες ώρες της µέρας και, όπως είπε χαρακτηριστικά, παρόλο που τρέµει καθηµερινά από τις καιρικές συνθήκες και ό, τι άλλο προκαλεί καταστροφές στις φυτείες, όπως και όλοι που ασχολούνται λίγο ή πολύ µε τη γεωργία, εντούτοις την αγαπά και συνεχίζει να δραστηριοποιείται. «Είχαµε το πλεονέκτηµα εµείς να µεγαλώσουµε στα περβόλια δίπλα από τους γονείς µας και το παρελθόν έρχεται σήµερα να µας βοηθά». O κ. Βάσος, µιλώντας για µία καθηµερινή µέρα κάποιου γεωργού Τεµβριώτη, είπε χαρακτηριστικά ότι τα προϊόντα που τους κρατούν είναι κυρίως τα παραδοσιακά της περιοχής, όπως είναι οι φορµόζες και τα ροδάκινα. «Είναι σαν τα µωρά µας», σχολίασε, «αλλά το αποτέλεσµα είναι πάντα αµφίβολο».
Στη συζήτησή µας ο κ. Βάσος αναφέρθηκε και στην καλλιέργεια της ελιάς, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι µε τις ελιές συµπληρώνεται ένας κύκλος για να έχουν 12 µήνες δουλειά. «Ευτυχώς εδώ πάνω τον καιρό που τελειώνουν οι ασχολίες των οπωροφόρων-καρποφόρων δέντρων, εκεί που µένει ένα κενό µεταξύ Αυγούστου – Ιανουαρίου, εκεί είναι η εποχή της ελιάς», είπε.
Οι νοικοκυρές της Τεµβριάς φτιάχνουν τα ονοµαζόµενα τιτσιά, σαν να λέµε «τιτσί, τιτσί λουκάνικο», µε βασικό υλικό µέρος του σώµατος του γουρουνιού, το οποίο συνοδεύεται συνήθως µε ψωµί ζυµωτό. Η αντιπρόεδρος του Κοινοτικού Συµβουλίου, Ανδρούλλα Μιχαήλ, εξήγησε ότι «το χαρακτηριστικό του φαγητού αυτού είναι το ότι είναι πολύ καυτερό. Κόβεις το κρέας µικρό – µικρό και το ζεσταίνεις· το ξιαφρύζεις, προσθέτεις τα υλικά· µάραθο, ξηρό κρασί, κόλιανδρο, κρεµµύδι και φυσικά το καυτερό πιπέρι».
∆ράκοι και βρύσες
Περπατώντας στα δροµάκια της κοινότητας, ένας µικρός δράκος και ένας µεγαλύτερος θα κάνει τον κάθε επισκέπτη να αισθανθεί ένα µυστήριο και ένα πάθος για εξερεύνηση του χωριού. Ο κατασκευαστής των δύο οµοιωµάτων είναι ο Ιωάννης Παπαχαραλάµπους, ο πολυτάλαντος της Τεµβριάς, όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα. Ο κοινοτάρχης Ελευθέριος Πολυδώρου εξήγησε ότι η αφορµή για την κατασκευή ήταν η Βρύση του ∆ράκου στην Πέρα Γειτονιά και η Γερόβρυση που βρίσκεται στο µέσο της κοινότητας. Το νερό της Γερόβρυσης µεταφέρθηκε µε σωλήνες στο σηµείο εκεί που βρίσκονται σήµερα τα οµοιώµατα, όπου υπήρχαν ποτίστρες των ζώων. Πρόσθεσε ότι παλιότερα «η ποτίστρα χρησιµοποιείτο για πόσιµο, νερό αλλά και για πάγωµα των ποτών του διπλανού καφενείου».
Αναφορικά µε την πηγή του ∆ράκου, υπήρχε η παράδοση ότι αν κάποιος έπινε νερό από εκεί, θα έµενε για πάντα στο χωριό. Έτσι ο καλλιτέχνης εκµεταλλεύτηκε την ονοµασία της πηγής και την τοπογραφία, αφού η υποτιθέµενη σπηλιά του δράκου σήµερα είναι µέσα σ’ ένα δρυ και δίπλα ο δράκος σαν να ξεκουράζεται.
Κέντρο Νεότητας Τεµβριάς
To Kέντρο Νεότητας Τεµβριάς ιδρύθηκε το 1996 µε κύριο στόχο τη δραστηριοποίηση των νέων στο χωριό, µε ποικίλες εθελοντικές και άλλες εκδηλώσεις. Μιλώντας µε τον πρόεδρο του Κέντρου Νεότητας Τεµβριάς, Ανδρέα Σάββα, ανέφερε ότι ως οµάδα ανήκουν στον Κυπριακό Οργανισµό Κέντρων Νεότητας και έτσι πολλές από τις εκδηλώσεις τους γίνονται υπό την αιγίδα τους. Μεταξύ άλλων, ο Ανδρέας Σάββα τόνισε ότι τα Κέντρα Νεότητας είναι πολύ σηµαντικά για την κάθε κοινότητα, πόσο µάλλον για τα ορεινά χωριά, αναφέροντας ότι αρκετές εκδηλώσεις και δράσεις τους αφορούν την καλλιέργεια της περιβαλλοντικής συνείδησης, µιας και η Τεµβριά περιτριγυρίζεται από µπόλικο πράσινο.
Αθλητικός Όµιλος Τεµβριάς
Κάποιοι κάτοικοι της Τεµβριάς δραστηριοποιούνται και µε το ποδόσφαιρο και συγκεκριµένα στον Αθλητικό Όµιλο Τεµβριά. Ιδρύθηκε το 1969 και έκτοτε δίνει ζωή και ζωντάνια στην κοινότητα µε τον δικό του τρόπο. Εκ µέρους του οµίλου ο Μάριος Νεοκλέους ανέφερε χαρακτηριστικά πως εδώ και 50 χρόνια συµµετέχουν συνεχώς στο Πανσόλειο Πρωτάθληµα, δηλαδή µεταξύ των χωριών της Σολέας. Στόχος του οµίλου, πρόσθεσε, είναι κυρίως η ενασχόληση των νέων του χωριού, εφόσον µέρα µε τη µέρα, όπως είπε χαρακτηριστικά, η µάστιγα της αστυφιλίας σηµειώνει αύξηση στο χωριό και όχι µόνο.
Χριστίνα Γεωργίου