Η Περιστερώνα της επαρχίας Λευκωσίας απέχει µόλις 32 χιλιόµετρα από την πρωτεύουσα και τη συναντάει κανείς διασχίζοντας το δρόµο Λευκωσίας προς Τρόοδος. Έχει γειτονικά χωριά τον Αστροµερίτη, το Ακάκι, την Ορούντα και τις κατεχόµενες κοινότητες Κατωκοπιά και Αυλώνα. Η Περιστερώνα είναι εµφανές ότι έχει άµεση σχέση µε τα περιστέρια. Το περιστέρι ήταν το ιερό σύµβολο της Θεάς Αστάρτης, η οποία µετέπειτα ταυτίστηκε από τους Έλληνες ως η Θεά Αφροδίτη, στην ελληνική µυθολογία. Υποστηρίζεται ακόµα ότι στην περιοχή υπήρχαν και ακόµα υπάρχουν αρκετές φωλιές περιστεριών, µε τα ίδια να πετούν στον ουρανό της Περιστερώνας, δίνοντας ζωντάνια και αρµονία.
Ο κόσµος της Περιστερώνας
Στην Περιστερώνα, σύµφωνα µε τον κοινοτάρχη Παντελή Κακουλλή, κάποιοι ασχολούνται µε τις µικρές τους βιοτεχνίες, όπως την αρτοποιία και την παρασκευή παραδοσιακών εδεσµάτων, κάποιοι µε την κτηνοτροφία, άλλοι µε την τέχνη της ξυλουργίας και κάποιοι άλλοι δουλεύουν στα εστιατόρια και στις καφετέριες που υπάρχουν στο χωριό. Ο Παντελής Κακουλλής εξέφρασε τη λύπη του για το φαινόµενο της αστυφιλίας που, όπως τόνισε, παρουσιάζεται έντονα στην κοινότητα. Ο κύριος λόγος είναι ότι η µισή γη είναι τουρκοκυπριακή και αυτό λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας για τους νέους. «Παρόλο που υπάρχουν όλες οι απαραίτητες υπηρεσίες στην κοινότητα, εντούτοις οι νέοι δεν µένουν ακόµα κοντά µας. Προσπαθούµε να τους δώσουµε περισσότερα κίνητρα µέσω της κυβέρνησης, ώστε να υπάρξουν κάποια σχέδια για να παραµένουν».
Τα δύο µνηµεία ως ειρηνική συνύπαρξη
Η Περιστερώνα ήταν µικτό χωριό και µάλιστα πριν τα γεγονότα του 1963 κατοικούσαν στην κοινότητα 400 περίπου Τουρκοκύπριοι και 700 Ελληνοκύπριοι. Μάλιστα, µέχρι σήµερα διασώζεται το Μουσουλµανικό Τζαµί, κτίσµατος 18ου αιώνα. Είναι κτισµένο στο κέντρο της κοινότητας, δίπλα από την Ορθόδοξη Βυζαντινή Εκκλησία των Αγίων Βαρνάβα και Ιλαρίωνα. Ο Ανδρέας Κακουλλής ανέφερε στις «Πολύχρωµες Πτήσεις» ότι ανέκαθεν αυτά τα δύο µνηµεία αποτελούσαν σηµεία αναφοράς µίας ειρηνικής συνύπαρξης. «Το τζαµί είναι ένα µοναδικό κτίσµα µε δύο εξώστες και σε όλες τις απεικονίσεις, στα γραµµατόσηµα, σε φωτογραφίες και σε ό,τι έχει να κάνει µε το χωριό Περιστερώνα φαίνεται η Βυζαντινή Εκκλησία δίπλα στο τζαµί».
Η Εκκλησία των Αγίων Βαρνάβα και Ιλαρίωνα είναι ένας πετρόκτιστος ναός µε πέντε θόλους, κτίσµατος του 12ου αιώνα. «Είναι τοπικοί Άγιοι και σύµφωνα µε το συναξάρι τους ήρθαν τα λείψανά τους στην Περιστερώνα από τη Μικρά Ασία». Επίσης, στο χωριό γιορτάζεται πανηγυρικά η Κυριακή των Βαΐων που γιορταζόταν στη Μόρφου.
Το πέρασµα του Σεφέρη… στην Περιστερώνα
Ο Έλληνας νοµπελίστας, ποιητής και διπλωµάτης Γιώργος Σεφέρης, µεταξύ του 1953-1955 βρέθηκε στην Κύπρο τρεις φορές, συναντώντας τον κόσµο του νησιού, ανθρώπους του πνεύµατος και µη, τραβώντας φωτογραφίες και γράφοντας ποιήµατα εµπνευσµένα από όσα είδε στην Κύπρο. Επισκεπτόµενος και την Περιστερώνα τον Σεπτέµβριο του 1954, ο Σεφέρης φωτογράφισε µία ξεχωριστή στιγµή των κατοίκων του χωριού σ’ ένα καφενείο συνδυάζοντάς την µε ποιήµατα. «Ξεκίνηµα από Βαρώσια. Περιστερώνα. Εκκλησιά Αγίου Ιλαρίωνα και Αγίου Βαρνάβα. Ωραία πόρτα· ξύλινη, σκαλιστή. Κασέλα µε καπάκι ζωγραφιστό από µέσα -πολιορκία. Γέρος που έστριβε σπάγκο: Χριστόδουλος Χατζηφώτης».
Ο Σερράχης και η εύφορη γη της Περιστερώνας
Η κοινότητα είναι κτισµένη κοντά στη δυτική όχθη του οµώνυµου ποταµού, που είναι παραπόταµος του Σερράχη, σε υψόµετρο 230 µέτρων. Ο κοινοτάρχης Παντελής Κακουλλής ανέφερε ότι τα νερά του ποταµού ωφελούν τόσο τις γύρω περιοχής όσο και την Περιστερώνα. «Η γη της Περιστερώνας είναι πολύ εύφορη. Οι γεωργοί µας καλλιεργούν ποικιλία γεωργικών προϊόντων όπως εσπεριδοειδή, φασόλια, πατάτες, ρεβίθια, σιτηρά και φυσικά τα σκόρδα».
Ο Ηλίας Χατζηστυλλής ασχολείται µε την καλλιέργεια του σκόρδου εδώ και 20 χρόνια και, όπως είπε, συνεχίζει την παράδοση των γονιών του. «Είναι γνωστό ότι οι θεραπευτικές ικανότητες του σκόρδου είναι πολλές, προπάντων για χρόνιες παθήσεις, λοιµώξεις και σοβαρές ασθένειες. Σκέψου ότι αν τεµαχίσεις µία σκελίδα του, για πέντε δευτερόλεπτα, σε ακτίνα 5-6 εκατοστά, εξαφανίζονται τα πάντα. Φαντάσου τι γίνεται στον οργανισµό όταν γίνεται συστηµατική κατανάλωση».
Φυσικά, όπως είπε, δεν παύει να υπάρχει η αρνητική πλευρά του σκόρδου, που δεν είναι άλλη από την κακή οσµή του και αυτό είναι κυρίως που κάνει τον κόσµο να αποφεύγει την κατανάλωση σκόρδου, σηµείωσε.
Μια βόλτα στο καφενείο
Εκείνη τη µέρα απέναντι από την κεντρική εκκλησία του χωριού συναντήσαµε παλιούς γεωργούς, συνταξιούχους πια, οι οποίοι µίλησαν για την ασχολία τους και γενικότερα για τη ζωή ενός συνταξιούχου της Περιστερώνας. Ο Στέλιος Χαραλάµπους από την Κατωκοπιά µένει στην Περιστερώνα εδώ και 42 χρόνια και όπως είπε ασχολείται µέχρι σήµερα µε αυτό που δραστηριοποιούνταν από πολύ µικρός· µε τη γεωργία. «Έχω λίγες καλλιέργειες σ’ ένα κοµµάτι ελεύθερης γης στην Κατωκοπιά». Τώρα όµως, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, άρχισε δειλά-δειλά να αποχωρεί από το επάγγελµα λόγω ηλικίας. «Τα παιδιά µου µε βοηθάνε και αυτό είναι τροµερά σηµαντικό, γιατί έχω τη συµπαράσταση και τη δύναµη να ασχολούµαι έστω και για λίγο. Εξάλλου, είναι καλό να µαθαίνουν και αυτή την ασχολία».
Πίσω στο χρόνο
Η Μαρία Χρυσάνθου, κάτοικος της Περιστερώνας, βγήκε από το σχολείο στα δώδεκά της χρόνια για να βοηθά τον πατέρα της στα χωράφια. Είπε µάλιστα ότι µεταξύ άλλων καλλιεργειών και ασχολιών, οι γυναίκες παλιότερα στην Περιστερώνα ασχολούνταν και µε την εκτροφή µεταξοσκωλήκων. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «ήταν το κάτι άλλο εκείνο το πράγµα, να το δεις δεν θα το ξεχάσεις ποτέ σου», και συνέχισε: «Κάθε χρόνο, στις 25 Μαρτίου, πιάναµε το καµατερό, το αναγιώναµε, τζαι έρκετουν άνθρωπος από την Λάπηθο και από την Κακοπετριά και έβγαζε το µετάξι στην Περιστερώνα. Στις 40 µέρες κιτρίνιζε και µεγάλωνε και γινόταν άσπρο, κάνοντας την κουκούλα του. Χρειαζόταν να βάλουµε στην κουκούλα του ή ελιά, ή ροδιά, ή και µαύρη ζιζιφκιά».
Τα ενδιαφέροντα του χωριού
Στην κοινότητα ο επισκέπτης µπορεί να δει και τα πολυβολεία του ∆ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου. Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια του Πολέµου κατασκευάστηκαν και στην Κύπρο, στρατιωτικά αεροδρόµια, µεταξύ άλλων και στην περιοχή µεταξύ της Περιστερώνας και του Αστροµερίτη. «Το αεροδρόµιο το προστάτευαν αντιαεροπορικά πολυβολεία. Είναι φοβερά κτίσµατα µε µπετόν αρµέ και τρεις πολεµίστρες για να βγαίνουν τα πολυβόλα. Ο κόσµος τα λέει “κούκους”, επειδή είναι στρογγυλά», εξήγησε ο Ανδρέας Κακουλλής.
Ο Ανδρέας Χριστοφορίδης, κάτοικος της Περιστερώνας, ανέφερε ότι ο επισκέπτης στο χωριό µπορεί να θαυµάσει τη γέφυρα του ποταµού Σερράχη. Κτίστηκε το 1905, από σκληρή πέτρα, πουρόπετρα και έχει καµάρες. Ο κ. Ανδρέας πρόσθεσε ότι παράλληλα µε τον ποταµό Σερράχη υπήρχαν πέντε σειρές λάκκων υπογείως, οι οποίες αποτελούσαν τα ονοµαζόµενα λαγούµια. Όπως πληροφορηθήκαµε ένα από αυτά, το λαγούµι του «Ρασσίτη», ξεκίνησε από πέρσι να βγάζει νερό.
Η άποψη ενός νεαρού Περιστερωνίτη
Ο κοινοτάρχης, µεταξύ άλλων, αναφέρθηκε στην περσινή τους ιδέα να πραγµατοποιήσουν στην κοινότητα ένα φεστιβάλ µε πρωταγωνιστή το οφτό κλέφτικο, µιας και πολλοί επισκέπτονται την Περιστερώνα για να φάνε το παραδοσιακό αυτό φαγητό.
Βολτάροντας στους δρόµους της Περιστερώνας συναντήσαµε τον νεαρό Αντρέα Ανδρέου έξω από τον φηµισµένο τόπο που συχνάζουν τόσο ντόπιοι επισκέπτες όσο και περαστικοί τρώγοντας αυθεντικό, παραδοσιακό οφτό κλέφτικο. Ο Ανδρέας είναι 23 ετών και βοηθά στο εστιατόριο «Πορφύριος» από τον καιρό που αποστρατεύτηκε. Φαινόταν στα µάτια του πόσο περήφανος ένιωθε που εργάζεται σε ένα χώρο γεµάτο ιστορία, συνεχίζοντας την παράδοση και την ιδέα που είχαν πριν 33 χρόνια οι συγγενείς του, υπεύθυνοι του εστιατορίου.
Ο Αντρέας πρόσθεσε ότι η τέχνη του παραδοσιακού ψησίµατος και σερβιρίσµατος του συρτού οφτού χάνεται µε το πέρασµα του καιρού, γι’ αυτό, όπως είπε, αισθάνεται ευγνώµων που εργάζεται σε τέτοια δουλειά. Ανέφερε ακόµα πως το ότι δουλεύει στο χωριό, είναι πολύ σηµαντικό γιατί δε θα χρειαζόταν να µετακοµίσει σε µεγάλες πόλεις για εργασία. Υποστήριξε ότι η απλότητα του κόσµου και η ησυχία του χωριού είναι τα επιπλέον στοιχεία που τον κάνουν να παραµένει στην Περιστερώνα.
Περί πολιτιστικών…
Στην κοινότητα οι νέοι, όπως είπαν οι κάτοικοι, έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν και µε το ποδόσφαιρο, εφόσον το γήπεδο στην Περιστερώνα προσφέρεται για αθλήµατα, φιλοξενώντας και προσωρινά την έδρα της ∆όξας Κατωκοπιάς. Υπάρχει ακόµα και το σωµατείο ΟΧΕΝ Περιστερώνας, που διατηρεί ποδοσφαιρικές οµάδες δραστηριοποιώντας τους νέους.
Στις εκδηλώσεις τόσο του χωριού όσο και των γειτονικών χωριών παρουσιάζεται και το Χορευτικό Συγκρότηµα Περιστερώνας, το οποίο εµπλουτίζει τις πολιτιστικές εκδηλώσεις τους. Λειτουργεί πάνω από δέκα χρόνια διασκεδάζοντας µικρούς και µεγάλους µε τους κυπριακούς, ελληνικούς και δηµοτικούς χορούς, µε τη βοήθεια του χοροδιδασκάλου Ανδρέα Κιτροµηλίδη.
Εκ µέρους του συγκροτήµατος, η Άννα Χαραλάµπους ανέφερε ότι η οµάδα τους αποτελείται κυρίως από άτοµα ηλικίας άνω των 30 ετών. Είπε χαρακτηριστικά ότι δυστυχώς αυτό που διαπιστώνει είναι ότι λόγω της αλλαγής της κουλτούρας των νέων δεν προτιµούν να µαθαίνουν παραδοσιακούς χορούς. «Όµως τα πράγµατα, ευτυχώς, έχουν αλλάξει, µε την περσινή προσπάθειά µας να δραστηριοποιήσουµε παιδιά δηµοτικού και γυµνασίου στο χορευτικό συγκρότηµα. Είναι χαρά µας να δρα το συγκεκριµένο συγκρότηµα, γιατί η οµάδα αυτή κτίστηκε µε πολλή αγάπη και αυτό φαίνεται πάντα σε κάθε µας παρουσία», σηµείωσε.
Η θεατρική οµάδα της Περιστερώνας λειτουργεί εδώ και πέντε χρόνια στοχεύοντας στον εθελοντισµό. Εκ µέρους της οµάδας, η Μαρία Χατζηστυλλή ανέφερε ότι µέσα από την αγάπη που δείχνουν για το θέατρο διατηρούν και προβάλλουν παράλληλα και τον πολιτισµό. Όλα τα καθαρά έσοδα των παραστάσεων δίνονται για φιλανθρωπικό σκοπό εντός και εκτός της κοινότητας.
Χριστίνα Γεωργίου
