Την κοινότητα Σια τη συναντάει κάποιος ακολουθώντας τον αυτοκινητόδροµο Λευκωσίας – Λεµεσού και είναι η τελευταία κοινότητα της επαρχίας Λευκωσίας, στα όρια µε τη Λάρνακα και τη Λεµεσό. Έχει γειτονικά χωριά τον Μαθιάτη και την Αλάµπρα και συνεχίζοντας προς τη Λεµεσό τον Κόρνο, τη Μοσφιλωτή και τα Πυργά που ανήκουν στην επαρχία Λάρνακας. Μπορεί κάποιος λοιπόν να τη συναντήσει περνώντας και το δρόµο προς Καλό Χωριό Λάρνακας και ακολουθώντας τις κοινότητες Αγία Άννα, Ψευδάς και Μοσφιλωτή.
Απέχει περίπου 30 χιλιόµετρα από τη Λευκωσία και η άµεση πρόσβαση προς τις πόλεις Λευκωσία, Λεµεσό και Λάρνακα είναι ένα µεγάλο πλεονέκτηµα για να κατοικεί κάποιος µόνιµα. Συναντώντας τον κοινοτάρχη της Σιας, Σέργιο Μιχαήλ, µας ανέφερε χαρακτηριστικά ότι τα πευκώδη δέντρα που περιτριγυρίζουν την κοινότητα και η ηρεµία που προσφέρει το χωριό είναι λίγοι από τους λόγους που µπορεί να ζήσει κάποιος µόνιµα.
Η ονοµασία της
Σύµφωνα µε ιστορικές πηγές, κατά τη διάρκεια των αραβικών επιδροµών, µεταξύ του 500 και 1500 µ.Χ., όπου οι έντονες λεηλασίες γίνονταν κυρίως στα παράλια και αργότερα προχωρούσαν προς το εσωτερικό µέχρι και την πρωτεύουσα για λεηλασίες και αρπαγές, λόγω του ότι το χωριό ήταν περιτριγυρισµένο από βουνά, ψηλά δέντρα και κυρίως από πυκνή βλάστηση οι επιδροµείς δεν το ανακάλυπταν. Η κοινότητα βρίσκεται µεταξύ δύο βουνών, του ΚΑΡΥ και του Ξυλιά, και από εκεί πήρε το όνοµά της, από τη σκιά, τη νοσιά, από το σιάσµα των δέντρων και των βουνών.
Οι οµορφιές της Σιας
Στην κοινότητα υπάρχει ένα όµορφο µονοπάτι µελέτης της φύσης, το οποίο προσφέρει ξεκούραση ακούγοντας το πάφλασµα του ποταµού της κοινότητας, που βρίσκεται κάτω από µία ξύλινη κυρτή γέφυρα. Υπάρχουν παγκάκια σε διάφορα µέρη του µονοπατιού και µπορείς να συναντήσεις το ονοµαζόµενο παλιοµύλι, τον παλιό νερόµυλο της Σιας δηλαδή, και πολλά είδη θάµνων. Περπατώντας και ανηφορίζοντας το µονοπάτι φτάνει κανείς στον ΚΑΡΥ, στο βουνό που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά, το οποίο έχει µία πανοραµική εικόνα της Σιας και πολλών χωριών τής γύρω περιοχής. Πρόκειται για ένα κυκλικό µονοπάτι, µε βαθµό δυσκολίας ελάχιστο και για να το περπατήσει κάποιος χρειάζεται περίπου 1 ώρα και 15 λεπτά.
Στη νότια πλευρά της Σιας βρίσκεται το βουνό Ξυλιάς από το οποίο µπορείς να δεις άλλα χωριά, όπως µας πληροφόρησε η κ. Γεωργία, κάτοικος της κοινότητας. «Βλέπεις µέχρι και το Κάβο Γκρέκο», είπε.
Οι παραδόσεις του χωριού
Η Σια µπορεί να χαρακτηριστεί και ως παραδοσιακό χωριό εφόσον αρκετές γυναίκες της κοινότητας φτιάχνουν και διατηρούν την παράδοση, τα ήθη και τα έθιµα µε τις δικές τους µυρωδιές και γεύσεις. Μία από αυτές τις νοικοκυρές είναι η Γεωργία Παναγιώτου. Ένα από τα ξεχωριστά παρασκευάσµατά της είναι το µαχαλεπί. Φτιάχνει, όπως µας είπε, µαχαλεπί του γαλάτου, του ροδοστεγµάτου και µαχαλεπί το οποίο το κρούζεις για να µυρίζει. «Παίρνεις κανονικό µαχαλεπί και µετά βάζεις γάλα ζαχαρούχο. Αν θες να το κάψεις, µπορείς να βάλεις ζάχαρη µέσα. Να το αφήσεις στη µαγείρισσα, να το ξύσεις και αργότερα να το βάλεις στα κουπάκια που θα το σερβίρεις», εξήγησε.
Η κ. Γεωργία εκτός από παραδοσιακή νοικοκυρά είναι και λάτρης της φύσης και του περπατήµατος στα βουνά της Σιας. Πενήντα και περισσότερα χρόνια, όπως σηµείωσε, εξερευνά και ανακαλύπτει σπουδαία πράγµατα που προσφέρει η φύση στον κάθε άνθρωπο. «Η έξοδός µου είναι στο δάσος. Με ανακουφίζει. Προτιµώ πολλές φορές να πηγαίνω τρεισήµισι ώρες εκεί παρά να πηγαίνω κάπου αλλού», σηµείωσε.
Με τη σειρά της η Ελένη Σωτηρίου ανέφερε χαρακτηριστικά ότι οι γυναίκες συνταξιούχες δραστηριοποιούνται στο σπίτι κρατώντας την παράδοση, φτιάχνοντας παραδοσιακά κουλούρια, ψωµιά, ακόµα και γλυκά του κουταλιού, εάν και εφόσον ολοκληρώσει τις καθηµερινές υποχρεώσεις που έχει κάθε συνταξιούχος. Ακολουθεί την παράδοση, όπως είπε, και ακολουθεί τις συνταγές της µητέρας της. «Την εποχή των γλυκών του κουταλιού, κυρίως, φτιάχνω πολλά γλυκά από φρούτα του χωριού, όπως γλυκό κιτρόµιλο, από το οποίο µπορείς να κάνεις κιτροµιλάδα».
Οι εκκλησίες της Σιας
Αναφορικά µε τις εκκλησίες της κοινότητας, ο κύριος ναός είναι αφιερωµένος στην Παναγία της Χρυσελεούσας που βρίσκεται στο κέντρο ακριβώς της Σιας. Λίγο έξω από το χωριό, στα ανατολικά, πάνω σε µια βουνοπλαγιά υπάρχει το παρεκκλήσι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Πρόκειται για ένα τετράγωνο µικρό και κεραµιδοσκέπαστο εκκλησάκι το οποίο συνδυάζει το πράσινο, προκαλώντας την απόλυτη ηρεµία. Υπάρχουν ακόµα τα ξωκλήσια του Αγίου Προκοπίου, της Αγίας Ειρήνης της Χρυσοβαλάντου και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Υπάρχει ακόµα και ένα εκκλησάκι αφιερωµένο στον Άγιο Ιωάννη τον Σπηλεώτη. Κτισµένο το 1870, το ξωκλήσι βρίσκεται λίγα χιλιόµετρα έξω από το χωριό, στα βορειοανατολικά του, χωµένο στους αγρούς, δίπλα από τη σπηλιά όπου λέγεται ότι ο ίδιος ο Άγιος έσκαψε.
Στο µεταλλείο της Σιας
Πέραν από τις εκκλησίες, το µονοπάτι της φύσης, το παλιό µεσαιωνικό λουτρό, το οποίο συντηρείται από το Τµήµα Αρχαιοτήτων, και τα δροµάκια της κοινότητας, είναι επίσης γνωστό το µεταλλείο της Σιας, στο οποίο έπειτα από τις τοξικές απορροές του δηµιουργήθηκε στο κέντρο της αποκάλυψης µια λίµνη µε κόκκινο νερό σαν το κρασί, όπως επίσης διασώζεται µία γαλαρία.
Συναντήσαµε τον Ανδρέα Πισσία, εργάτη στο τότε Μεταλλείο Ανόρυξης Σιδεροπυρίτη και Χαλκού της Σιας. «∆ύσκολη η ζωή εκεί µέσα», είπε χαρακτηριστικά. Ανέφερε ότι «ο µισθός για όσους δούλευαν κάτω από τη γη, όπως εµένα, ήταν 7 σελίνια και 3 ριάλια. Εγώ έβαζα κάσιες, ήµουν ο πελεκάνος του. Τι ήταν οι κάσιες; Ήταν κάτι κουττούτζια στρογγυλά 2,5 µέτρα. Τα βάζαµε σε λάκκους και από πάνω είχε άλλο βολίτζι και επιάναµεν το και εκάµναµεν το ονοµαζόµενο δόντι. Στα πλευρά περνούσαµε σανίθκια που περνούσαν σωλήνες δίπλα από τους λάκκους, όπως επίσης και σωλήνες του αέρα».
Ο κ. Ανδρέας ανέφερε ότι ανήλικοι που δούλευαν στο µεταλλείο, επιτρεπόταν να εργάζονται µόνο 6 ώρες και όλοι ανεξαιρέτως, όπως είπε χαρακτηριστικά, έπαιρναν νερό µε το καππακλί και µία λάµπα ασετυλίνης.
Χριστίνα Γεωργίου
