Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό νόμο για το κλίμα, η ΕΕ θα δεσμευτεί να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν ήδη επηρεάσει ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς βρισκόμαστε όλο και πιο συχνά αντιμέτωποι με ακραίες καιρικές συνθήκες όπως η ξηρασία, η υπερβολική ζέστη, οι δυνατές βροχές, οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Άλλες συνέπειες της ραγδαίας κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η οξίνιση των ωκεανών και η απώλεια βιοποικιλότητας.
Προκειμένου να περιοριστεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου – όριο που η Διακυβερνητική Επιτροπή για την κλιματική αλλαγή κρίνει ως ασφαλές – κρίνεται αναγκαία η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως τα μέσα του 21ου αιώνα. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνεται και στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, η οποία υπεγράφη από 195 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ.
Το Δεκέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, έναν χάρτη πορείας για την μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη έως το 2050.Αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί μέσω του ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα που θέτει την κλιματική ουδετερότητα σε δεσμευτική νομοθεσία της ΕΕ.
Προκειμένου να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος της θερμοκρασίας […], τα μέρη επιδιώκουν την επίτευξη των παγκόσμιων ανώτατων ορίων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το συντομότερο δυνατό […], και την εφεξής ταχεία μείωσή τους σύμφωνα με τα βέλτιστα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, ώστε να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ των ανθρωπογενών εκπομπών από πηγές και των απορροφήσεων από καταβόθρες αερίων θερμοκηπίου κατά το δεύτερο μισό αυτού του αιώνα […].
Τι είναι η ουδετερότητα του άνθρακα;
Η ουδετερότητα του άνθρακα είναι η επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την απορρόφηση άνθρακα σε συλλέκτες διοξειδίου. Για να επιτευχθούν καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να αντισταθμιστούν από την αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα.
Οι συλλέκτες διοξειδίου του άνθρακα είναι κάθε σύστημα που απορροφά περισσότερο άνθρακα απ’ ό,τι εκπέμπει. Οι βασικοί φυσικοί συλλέκτες άνθρακα είναι το χώμα, τα δάση και οι ωκεανοί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, οι φυσικοί συλλέκτες απορροφούν μεταξύ 9,5 και 11 Gt διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο. Παγκοσμίως, το 2019 οι ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα άγγιξαν τα 38 Gt..
Μέχρι σήμερα, κανένας τεχνητός συλλέκτης δεν έχει καταφέρει να αφαιρέσει αρκετό άνθρακα από την ατμόσφαιρα ώστε να καταπολεμηθεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας.
Ο άνθρακας που αποθηκεύεται σε φυσικούς συλλέκτες, όπως είναι τα δάση, απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα μέσω των πυρκαγιών, τις συχνές αλλαγές στη χρήση του εδάφους και της υλοτομίας. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητο να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να επανέλθει η κλιματική ουδετερότητα.
Η αντιστάθμιση άνθρακα
Ένας άλλος τρόπος μείωσης των εκπομπών και επίτευξης ουδετερότητας του άνθρακα είναι η αντιστάθμιση των εκπομπών σε έναν συγκεκριμένο τομέα μέσω της μείωσής τους σε έναν άλλον.
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην ενεργειακή αποδοτικότητα ή σε άλλες, καθαρές τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Ένα παράδειγμα συστήματος αντιστάθμισης διοξειδίου του άνθρακα είναι το “Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών” της ΕΕ.
Οι στόχοι της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκής Ένωση είναι προσηλωμένη σε μια φιλόδοξη πολιτική για το κλίμα. Στοχεύει, στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας, να γίνει η πρώτη ήπειρος στον πλανήτη που θα πετύχει μέχρι το 2050 την κλιματική ουδετερότητα με μηδενικές εκπομπές άνθρακα. Ο συγκεκριμένος στόχος θα γίνει δεσμευτικός αν το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εγκρίνουν τον νέο νόμο για το κλίμα. Επίσης, ο ενδιάμεσος στόχος μείωσης των εκπομπών της ΕΕ για το 2030 (μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40%) θα γίνει πιο φιλόδοξος.
Στις 7 Οκτωβρίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 και της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 60% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 και τον στόχο μείωσης εκπομπών κατά 55% της Επιτροπής. Τα μέλη καλούν την επιτροπή να θέσει έναν ενδιάμεσο στόχο για το 2040 ώστε να εξασφαλιστεί η πρόοδος προς τον τελικό στόχο.
Επιπλέον, οι ευρωβουλευτές κάλεσαν τις χώρες της ΕΕ να γίνουν κλιματικά ουδέτερες και επέμειναν ότι μετά το 2050, πρέπει να αφαιρείται από την ατμόσφαιρα μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από αυτό που παράγεται. Ταυτόχρονα, όλες οι άμεσες ή έμμεσες επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα θα πρέπει να έχουν καταργηθεί το αργότερο έως το 2025.
Επιπλέον, οι ευρωβουλευτές θέλουν να συγκροτήσουν ένα Συμβούλιο της ΕΕ για την Αλλαγή του Κλίματος (ECCC) ως ανεξάρτητο επιστημονικό όργανο το οποίο θα παρακολουθεί την πρόοδο και θα εκτιμά κατά πόσο συνεπής είναι η πολιτική της ΕΕ.
Στη συνέχεια, το Κοινοβούλιο θα ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο.
Προς το παρόν πέντε Ευρωπαϊκές χώρες έχουν θεσπίσει με νόμο το στόχο της κλιματικής ουδετερότητας: η Σουηδία στοχεύει να φτάσει σε μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2045, ενώ η Δανία, η Γερμανία, η Ουγγαρία και η Γαλλία μέχρι το 2050.