Τις προάλλες, όταν κατά το ηλιοβασίλεμα, σε μιαν άκρως ποιητική διάθεση, είχα ανοίξει τα χέρια και αυτά έγιναν φτερά, πέταξα ψηλά πάνω από τη Χώρα και στάθηκα από πάνω της στο Βήμα μου το Μετέωρο, έτσι για να δω πως μάς βλέπουν οι πελαργοί, τα περιστέρια και τα αποδημητικά. Από εκεί την είδα ολόκληρη, με επίκεντρο τον κύκλο της τον Ενετικό με τις 11 κεφαλές του, σημάδι μοναδικό τής Ιστορίας, που την καθορίζει γεωγραφικά, αλλά και πολιτισμικά, ανεξάρτητα από διαχωρισμούς πολιτικούς και στρατιωτικούς! Εκεί διέκρινα και το ποτάμι που τη διασχίζει. Ένα ποτάμι πράσινο, που αλλοίμονο δεν είναι το πράσινο τής ελπίδας, αλλά μάλλον τής απελπισίας. Ένα φιδίσιο πράσινο ποτάμι που χαράχτηκε κάποτε σ’ένα χάρτη και από τότε έμεινε εκεί, σαν ανεξίτηλη ουλή! Στο σημείο αυτό λοιπόν, που είχε αρχίσει να με πνίγει ξανά το ‘γιατί;’ και το ‘πότε επί τέλους; και το ‘μήπως τελικά δεν;’, είπα να τη δω και να την απολαύσω τη Χώρα μας γ’αυτό που είναι από ψηλά, έτσι ακριβώς όπως την βλέπουν τα πουλιά, που ιδέα δεν έχουν για το τι προβλήματα δημιουργούν κάθε τόσο εκεί κάτω τα άμυαλα Ανθρώπινα Όντα! Είπα να απολαύσω αυτή τη θέα τού κύκλου τών Ενετικών Τειχών με τους 11 Προμαχώνες – που μόνο ένας Ενετός ξέρει γιατί 11 και όχι 12 – και να θαυμάσω αυτό το τεράστιο μνημείο, το οποίο ως γνωστόν κτίστηκε πάνω σε ένα άλλο προγενέστερο, Φράγκικο, ακόμα πιο μεγάλο!
Ο ιστορικός αυτός κύκλος λοιπόν, που χωρίζει τη μέσα από την έξω πόλη, που κάνει το διαχωρισμό μεταξύ ιστορικού και νέου αστικού κέντρου, εμπερικλείει ιστορία εκατοντάδων χρόνων! Ιστορία διενέξεων, μαχών, αντιπαραθέσεων, διαχωρισμού, αλλά και ιστορία συνύπαρξης, συμβίωσης, αλληλοανοχής και συλλογικής δημιουργικότητας και προόδου μεταξύ όλων τών διαφορετικών Κοινοτήτων και Εθνοτικών Ομάδων που πέρασαν από αυτόν τον Τόπο, ο οποίος ανέκαθεν υπήρξε σταυροδρόμι λαών και κατακτητών, μετακινήσεων και μετανάστευσης! Ως εκ τούτου, το Αρχιτεκτονικό αυτό έργο που καθορίζει τον πυρήνα τής Λευκωσίας δεν είναι ένας απλός κύκλος-φρούριο, είναι ένας κρίκος συνδετικός, ο οποίος πεισματικά και αναπόφευκτα ενώνει όλους όσους συνυπάρχουν μέσα του, αψηφώντας διαφορές, κατοχή και διαχωρισμό, προβάλλοντας περισσότερο το κοινό παρά το διαφορετικό! Πόσο πιο συμβολική μπορεί πια να γίνει η Αρχιτεκτονική;; η Αρχιτεκτονική που μπορεί να διαχωρίζει, αλλά μπορεί και να συνενώνει! Έτσι ακριβώς και με τα δικά μας Τείχη-κρίκο: ισχυρό και αγέρωχο μάς κρατά σφιχτά μαζί άρρηκτα δεμένους, παρά τις τόσες τομές και πληγές που τού έχουν επιφέρει κατά καιρούς!
Εν μέσω όλης αυτής τής ονειροπόλησης και τού ποιητικού μου παραληρήματος ωστόσο, παρατηρώ ξαφνικά σε διάφορα σημεία στην εξωτερική πλευρά τών Τειχών κάποιες επιφάνειες να αντανακλούν το φως τού ήλιου, που μού φαίνονταν σαν αντανάκλαση από νερό, σαν από μικρές λίμνες! ‘Λίμνες;; Τι διάολο!’ λέω, ‘η Χώρα μας εκτός από ποτάμι έχει και λίμνες;;’ Χαμηλώνω λίγο στο Μετέωρο μου Βήμα να διακρίνω καλύτερα και να λύσω το μυστήριο και πέφτω από τη ζώνη τού ονείρου στην πεζή και απαράδεκτη πραγματικότητα: δεν ήταν λίμνες βέβαια αυτά που έβλεπα από ψηλά, ούτε επιφάνειες από νερό που μού έστελναν πίσω την πύρινη λάμψη τού ήλιου! Ήταν όμως μικρές θάλασσες από λαμαρίνες! Λαμαρίνες αυτοκινήτων σταθμευμένα κατά εκατοντάδες σε διάφορα σημεία τής τάφρου, που περιβάλλει τα Τείχη, κυρίως μεταξύ τών προμαχώνων! Παρατηρώ επίσης πολλά σημεία τού μνημείου αυτού να είναι κατεστραμμένα και παραμελημένα, να παρουσιάζουν μιαν κατάσταση παρακμής, με καμπόσα σκουπίδια σε γωνιές, όπου κάποτε περνούσε το νερό τού Πεδιαίου, και γίνονταν σκληρές μάχες διεκδίκησης και επικράτησης! Η ποιητική μου διάθεση εξαφανίστηκε αμέσως! Αυτή είναι η τύχη που αξίζει στο Τείχος αυτό σύμβολο τού ιστορικού μας παρελθόντος και ελπίδα τού πολιτικού μας μέλλοντος;;
Το μεγαλύτερο μνημείο τής Λευκωσίας, τα Τείχη που περιβάλλουν την παλιά πόλη, την Εντός τών Τειχών Πόλη, τα Τείχη που όταν τα κατασκεύασαν οι Ενετοί θεωρήθηκαν μοναδικό και πρωτοπόρο κτίσμα στην Μιλιταριστική Αρχιτεκτονική τής Αναγέννησης, αυτό που εμείς σήμερα προβάλλουμε με τόσο καμάρι σαν κομμάτι τής Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, να τυγχάνει αυτής τής μεταχείρισης! Είναι γνωστόν βέβαια ότι τα Τείχη ως Μνημείο Ιστορικό βρίσκονται υπό την προστασία και δικαιοδοσία τού Τμήματος Αρχαιοτήτων και ότι το εν λόγω Τμήμα δεν επιτρέπει με κανένα τρόπο οποιαδήποτε επέμβαση πάνω τους, ούτε καν κοντά τους, που θα τα έθετε σε κίνδυνο. Και πολύ καλά κάνει! Είναι επίσης γνωστόν ότι το εν λογω Τμήμα δεν συναινεί στη δημιουργία υπόγειων χώρων στάθμευσης στην περιμετρική Τάφρο, κάτι που θα έλυνε κατά μεγάλο βαθμό το πρόβλημα τής στάθμευσης, για το ενδεχόμενο ότι εκεί μπορεί να υπάρχουν απομεινάρια τού προηγούμενου, τού Φράγκικου Τείχους, κάτι που έχει όντως συμβεί σε κάποια σημεία, όπως έξω από την Πύλη τής Πάφου! Είναι όμως αποδεκτή από το Τμήμα μια τέτοια πρόχειρη χρήση τού μεταξύ τών Προμαχώνων μέρους τής Τάφρου;; Είναι αποδεχτή μια τέτοια αισθητική;; Ε όχι, δεν μπορεί να είναι!! Δεν είναι μήπως μια έμμεση επέμβαση στα Τείχη αυτό που συμβαίνει; Ασφαλώς και είναι!
Έχω μιλήσει ήδη για την επικράτηση τού αυτοκινήτου στη ζωή μας στο πρώτο άρθρο αυτής τής Στήλης, όπως έχω μιλήσει και για την ανάγκη όσο το δυνατόν πιο πολλών χώρων στάθμευσης. Αυτό όμως που γίνεται στον περιβάλλοντα χώρο τού Τείχους σίγουρα δεν είναι ο τρόπος και δεν είναι με τίποτα η σωστή λύση! Δεν είναι λύση να στοιβάζονται λαμαρίνες όπου υπάρχει ανοιχτός χώρος, χωρίς σεβασμό, προγραμματισμό και σχεδιασμό για το ιστορικό οχυρωματικό αυτό έργο!
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που δεν επιδεικνύεται ο ανάλογος σεβασμός προς το μνημείο αυτό, αλλά και σε επί μέρους ιστορικά σημεία μέσα σ’αυτό. Πρώτοι πρώτοι οι Βρετανοί, που μάς ήρθαν το 1878 άρχισαν στις αρχές τού 20ου αιώνα, και πάλι με αφορμή τον ερχομό τού αυτοκινήτου στην τότε καθημερινότητα, να κάνουν τομές στα Τείχη, αφού οι 3 μεγάλες Πύλες τών Τειχών: Αμμοχώστου, Πάφου και Κερύνειας δν ήταν αρκετές για τη διακίνηση από και προς την Εντός τών Τειχών πόλη. Άνοιξαν λοιπόν περάσματα για το σκοπό αυτό, τα οποία εκ τών υστέρων μπορεί να μάς φαίνονται αυτονόητα και μέρος τής πραγματικότητας τών Τειχών, αλλά δεν παύουν από το να είναι επεμβάσεις! Μια απ’ αυτές είναι και το πέρασμα στον άξονα τής Ευαγόρου εκτός τών Τειχών, με τον εντός τών Τειχών ‘Μακρύδρμο’, την οδό Λήδρας δλδ, που έγινε και η αφορμή να καταλήξουμε σε μια παρεξηγημένη έννοια τού όρου ‘Πλατεία’, που έφερε το αποτέλεσμα τής πολύ μεγάλης επέμβασης που έχουμε σήμερα στη δυτική πλευρά τού Προμαχώνα d’Avila, με την οποία το ‘Μετέωρο Βήμα’ θα ασχοληθεί σε κάποιο επόμενο άρθρο! Πέραν τών τομών αυτών οι Βρετανοί είχαν ασφαλώς την ‘έμπνευση’ να προβούν και σε άλλες διάφορες…. ‘έξυπνες’ καταστροφές μέσα στην ιστορική πόλη, όπως την κατεδάφιση τού παλατιού τών Λουζινιανών, για να ανεγείρουν τα κτήρια τών δικαστηρίων, ακριβώς στο γεωγραφικό κέντρο τής Εντός τών Τειχών, εκεί που σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν τα εν λόγω κτήρια, αλλά και ένας οβελίσκος.
Από τη μια λοιπόν οι διάφορες επεμβάσεις στο αποικιοκρατικό παρελθόν, και από την άλλη οι δικές μας απερισκεψίες στα χρόνια τής Δημοκρατίας, να συνυπάρχουν παράλληλα με τις απαγορεύσεις τού αρμόδιου Τμήματος! Ας σκεφτούμε επί τέλους πιο ευρηματικά και πιο αποτελεσματικά, ας βάλουμε επί τέλους προτεραιότητες, με απόλυτο δεδομένο και αφετηρία ασφαλώς το σεβασμό στο σπουδαίο αυτό μνημείο, εστιάζοντας όμως ταυτόχρονα στις ανάγκες τής εποχής μας. Θέλουμε από τη μια χώρους στάθμευσης, αφού το ιδιωτικό αυτοκίνητο είναι ένα δεδομένο τής εποχής μας, και αφού ένα δημόσιο σύστημα συγκοινωνίας είναι ανύπαρκτο! Από την άλλη δεν θέλουμε υπόγειες κατασκευές στάθμευσης δίπλα στο Τείχος, αλλά και η επίγεια στάθμευση εκεί δημιουργεί αυτό που έχουμε σήμερα! Μήπως ήρθε λοιπόν η ώρα για μιαν ‘Αποαυτοκινητοποίηση’ τών Τειχών και τής περιβάλλουσας αυτών ζώνης, τής Τάφρου, σαν πρώτο βήμα για την πλήρη ‘Αποαυτοκινητοποίηση’ τής Εντός τών Τειχών Πόλης; Μήπως ένας πράσινος βραχίονας έξω από τον Ενετικό μας κρίκο, με πάρκα, παιδότοπους και υπαίθριους χώρους εκδηλώσεων σαν ζώνη γαλήνης και ηρεμίας να είναι αυτό που θα προσδώσει μιαν άλλην αισθητική στην πόλη, αλλά και θα επιφέρει μια μείωση στο άγχος και το στρες τών Πολιτών της; Εγώ λέω ναι! Κάτι που συνεπάγει όμως αυτόματα τη δημιουργία πολλών άλλων χώρων στάθμευσης στο εκτός τών Τειχών Αστικό κέντρο, υπόγειους και πολυόροφους, για την ισοστάθμηση μιας τέτοιας ‘Αποαυτοκινητοποίησης’ τού Ιστορικού πυρήνα!
Και συνεχίζω με τα ‘Μήπως’: μήπως λέω ήρθε ο καιρός η δημιουργία ενός τέτοιου περιμετρικού βραχίονα στην Τάφρο, αλλά και η όλη συντήρηση και αναστήλωση τού μεγαλύτερου μας κοινού ιστορικού μνημείου να γίνει η συνέχιση στη συνεργασία τών 2 πλευρών, έτσι όπως γίνεται με την κοινή Τεχνική Επιτροπή συντήρησης τών άλλων μνημείων, και όπως είχε γίνει παλιά, για το κοινό πρακτικό όφελος, για το Αποχετευτικό Σύστημα μεταξύ Λέλλου Δημητριάδη και Mustafa Akıncı; Οι πρακτικές και καθημερινές ανάγκες και το κοινό όφελος είναι που φέρνουν συνήθως τους Ανθρώπους κοντά. Αυτά ήταν που έφερναν και τότε στο ιστορικό παρελθόν τις τόσες διαφορετικές Εθνοτικές/ Πολιτισμικές Ομάδες κοντά.
Και πριν αφήσω να με καταθλίψει η σκέψη του ‘καλό θα ήταν, αλλά το πρόβλημα μας….’, καθώς και η σκέψη τού πράσινου ποταμιού και τού σκληρού του ρεαλισμού, ξανάνοιξα διάπλατα τα χέρια μου και έγιναν και πάλι φτερά και ξανανέβηκα ψηλά, στη ζώνη του ονείρου, εκεί που μπορείς να πλάθεις τη δική σου πραγματικότητα χωρίς τα ‘δεν μπορεί’, τα ‘δε γίνεται’, τα ‘καλά θα ήταν, αλλά…..’! Σκεφτόμουν λοιπόν πως εκεί γύρω από τα Τείχη στη ζώνη αυτή που λέμε σήμερα Τάφρο, που κάποτε, σε άλλους πολυτάραχους καιρούς, το νερό τραβηγμένο από τον Πεδιαίο κοκκίνιζε από αίμα μετά από μάχες και συγκρούσεις και ολόκληρα τα Τείχη φαίνονταν να αναδύονται από μια κόκκινη λίμνη, θα έπρεπε τώρα να υπάρξει ένα τεράστιο περιμετρικό πάρκο, που να αγκαλιάζει το ιστορικό μας παρελθόν. Ένας πράσινος κύκλος τής Ελπίδας και τής Ειρήνης. Της Ελπίδας ότι ναι, μπορεί αυτός ο κύκλος με τις 11 κεφαλές να γίνει κύκλος αποκλεισμού τών όπλων, τού μίσους, τού ψεύδους. Ας δώσουμε λέω εγώ στο Αρχιτεκτόνημα αυτό την ευκαιρία να είναι η ασπίδα σε οποιουσδήποτε διαχωριστικούς πράσινους ποταμούς, ή πράσινες γραμμές σε χάρτες. Ας το θωρακίσουμε με κοινές στιγμές και εμπειρίες έτσι ώστε να μην το σχίζει ο ποταμός, αλλά αυτό το ίδιο να διακόπτει αυτό το πράσινο ποτάμι τού διαχωρισμού. Ας γίνει αυτός ένας Αρχιτεκτονικός κύκλος-κρίκος που να ενώνει και να συμφιλιώνει, γιατί και η Γεωγραφία και η Ιστορία είναι κοινή και στα 11 σημεία του!
