Σχεδόν 200 χώρες προχώρησαν σε συμφωνία για την προστασία της θαλάσσιας ζωής στα διεθνή ύδατα, καθώς αυτά καλύπτουν περίπου το μισό της επιφάνειας του πλανήτη.
Η συμφωνία αυτή υπεγράφη το βράδυ του Σαββάτου, ύστερα από δύο εβδομάδες διαπραγματεύσεων στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Τελικά οι χώρες κατέληξαν σε μια συνεδρίαση διάρκειας άνω των 36 ωρών, η προετοιμασία της συμφωνίας όμως κράτησε δύο δεκαετίες.
Τι προβλέπει η συνθήκη
Η συνθήκη παρέχει νομικά εργαλεία για τη δημιουργία και τη διαχείριση θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών – καταφυγίων για την προστασία της βιοποικιλότητας του ωκεανού. Καλύπτει επίσης τις περιβαλλοντικές αξιολογήσεις για την αξιολόγηση των πιθανών ζημιών από εμπορικές δραστηριότητες, όπως η εξόρυξη σε βαθιές θάλασσες, πριν από την έναρξή τους και τη δέσμευση των υπογραφόντων να κοινοποιούν τους ωκεάνιους πόρους.
«Πρόκειται για μια ιστορική ημέρα για τη προστασία των ωκεανών και ένα σημάδι ότι σε έναν διχασμένο κόσμο, η προστασία της φύσης και των ανθρώπων μπορεί να θριαμβεύσει έναντι της γεωπολιτικής», δήλωσε η Laura Meller, υπεύθυνη εκστρατείας για τους ωκεανούς στην Greenpeace Nordic.
Οι ωκεανοί μπροστά στην κλιματική κρίση
Η ανοικτή θάλασσα αποκαλείται μερικές φορές η τελευταία πραγματική άγρια φύση του κόσμου. Αυτή η τεράστια υδάτινη έκταση – όλα όσα βρίσκονται 200 ναυτικά μίλια πέρα από τα χωρικά ύδατα των χωρών – αποτελεί πάνω από το 60% της επιφάνειας των ωκεανών του κόσμου. Τα ύδατα αυτά παρέχουν το βιότοπο για μια πληθώρα μοναδικών ειδών και οικοσυστημάτων, υποστηρίζουν την παγκόσμια αλιεία από την οποία εξαρτώνται δισεκατομμύρια άνθρωποι και αποτελούν ένα κρίσιμο ρυθμιστικό παράγοντα κατά της κλιματικής κρίσης – οι ωκεανοί έχουν απορροφήσει περισσότερο από το 90% της πλεονάζουσας θερμότητας του πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα στον ωκεανό προσθέτει πίεση, συμπεριλαμβανομένης της βιομηχανικής αλιείας, της ναυτιλίας, της νεοεμφανιζόμενης βιομηχανίας εξόρυξης σε βαθιές θάλασσες και του αγώνα για την αξιοποίηση των «γενετικών πόρων» του ωκεανού – υλικό από θαλάσσια φυτά και ζώα για χρήση σε βιομηχανίες όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα.
Μόνο το 0,8% των διεθνών υδάτων είναι «ιδιαίτερα προστατευόμενο»
Οι κανόνες που υπάρχουν είναι αποσπασματικοί, κατακερματισμένοι και ανεπαρκώς εφαρμοσμένοι, πράγμα που σημαίνει ότι οι δραστηριότητες στην ανοικτή θάλασσα είναι συχνά ανεξέλεγκτες και δεν παρακολουθούνται επαρκώς, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτες στην εκμετάλλευση. Μόνο το 1,2% των διεθνών υδάτων προστατεύεται και μόνο το 0,8% χαρακτηρίζεται ως «ιδιαίτερα προστατευόμενο». Η νέα συνθήκη για τους ωκεανούς έχει ως στόχο να καλύψει αυτά τα κενά παρέχοντας τη νομική ισχύ για τη δημιουργία και τη διαχείριση θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών στα διεθνή ύδατα. Οι εμπειρογνώμονες λένε ότι αυτό θα είναι ζωτικής σημασίας για την τήρηση των παγκόσμιων δεσμεύσεων για τη βιοποικιλότητα που έδωσαν τα έθνη στη COP15, τη διάσκεψη του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα στο Μόντρεαλ τον Δεκέμβριο.
Μια επιτυχής συνθήκη «θα μας βοηθήσει να επιτύχουμε τον στόχο της διατήρησης ή προστασίας τουλάχιστον του 30% του παγκόσμιου ωκεανού έως το 2030», δήλωσε στο CNN η Μόνικα Μεντίνα, βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για τους ωκεανούς και τις διεθνείς περιβαλλοντικές και επιστημονικές υποθέσεις.
Η συμφωνία για την προστασία των ωκεανών σηματοδοτεί μια διαδικασία που ξεκίνησε πριν από περίπου δύο δεκαετίες. Το 2004, ο ΟΗΕ συγκρότησε μια ειδική ομάδα για να συζητήσει την προστασία των ωκεανών. Μόλις το 2015, ο οργανισμός ενέκρινε ψήφισμα για την ανάπτυξη δεσμευτικής συνθήκης για τους ωκεανούς και, μετά από χρόνια προπαρασκευαστικών συνομιλιών, οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στα σοβαρά το 2018.
