Η Ευρώπη δεν ήταν προετοιμασμένη για τον ακραίο καύσωνα του Ιουλίου. Αυτό είναι προφανές από τον αριθμό των νεκρών από το κύμα μέχρι στιγμής – με περισσότερους από 2.000 ανθρώπους να είναι γνωστό ότι έχουν πεθάνει στην Ισπανία και την Πορτογαλία, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί όταν δημοσιοποιηθούν δεδομένα από τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο και την Ολλανδία και από μεγάλο μέρος της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Η ανετοιμότητα της Ευρώπης φάνηκε όταν τεράστιες φλόγες εξαπλώθηκαν στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και την Πορτογαλία την περασμένη εβδομάδα και, αντί να αναπτύξει επιπλέον πυροσβεστικά αεροσκάφη, η Ευρωπαϊκή Ένωση συζητούσε για την αγορά τους.
Θα μπορούσε επίσης να φανεί στον αντίκτυπο που είχε το κύμα καύσωνα σε ολόκληρη την οικονομία – με την ενέργεια, τις μεταφορές και τις τεχνολογικές υποδομές να δυσκολεύονται να λειτουργήσουν σε θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 40 βαθμούς Κελσίου.
Καθώς οι θερμοκρασίες έσπασαν τα ρεκόρ όλων των εποχών σε ολόκληρη την ήπειρο, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, οι επιστήμονες προειδοποίησαν ότι δεν επρόκειτο απλά για ένα φρικτό περιστατικό: Η θερμότητα αυτού του ακραίου και υψηλότερου κύματος θα επιστρέφει όλο και πιο συχνά λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Ενώ η σοβαρότητα του καύσωνα ήταν νέα, η αντίδραση και τα προληπτικά μέτρα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις – ή μάλλον δεν λαμβάνουν – για την υπερβολική ζέστη μπορεί να καθορίσουν όχι μόνο πόσοι μπορεί να χάσουν τη ζωή τους, αλλά και το επίπεδο αναστάτωσης στην κοινωνία και στην οικονομία.
«Πραγματικά έτσι το αντιμετωπίζουμε», δήλωσε στο POLITICO ο Μάαρτεν φαν Άαλστ, διευθυντής του κλιματικού κέντρου του Ερυθρού Σταυρού και μέλος του επιστημονικού συμβουλευτικού συμβουλίου της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή.
Ανεπαρκής χρηματοδότηση
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις απλώς αποτυγχάνουν να προετοιμαστούν επαρκώς για έναν θερμότερο πλανήτη. Όλες οι χώρες της ΕΕ έχουν αναπτύξει εθνικά σχέδια για το πώς θα αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Συχνά όμως αυτά είναι σπάνια και δεν χρηματοδοτούνται.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, κάθε χώρα μέλος καλείται να αναφέρει πόσα δαπανά για τη λεγόμενη «προσαρμογή στο κλίμα» — συνολικά και ανά τομέα. Ανάλυση του POLITICO δείχνει ότι 20 από τις 27 χώρες είτε παρέχουν περιορισμένες ή καθόλου λεπτομέρειες για τα σχέδια δαπανών τους.
Η ζέστη είναι η πιο θανατηφόρα φυσική καταστροφή της Ευρώπης. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, μεταξύ 76.000 και 128.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τα κύματα καύσωνα, σύμφωνα με στοιχεία του ΕΟΧ που κοινοποιήθηκαν στο POLITICO.
Ωστόσο, ο μεγαλύτερος αριθμός θανάτων που σχετίζονται με τη ζέστη τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφηκε όχι στην παραδοσιακά καυτή Ισπανία ή Ιταλία, αλλά στη Γερμανία, υπογραμμίζοντας τον ρόλο που διαδραματίζουν οι τοπικές πολιτικές και τα επίπεδα προετοιμασίας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, λιγότερες από τις μισές από τις 27 χώρες της ΕΕ έχουν σχέδια δράσης για τη διαχείριση των επιπτώσεων της υπερβολικής ζέστης στην υγεία — και από αυτές που έχουν, περισσότερες από τις μισές χρηματοδοτούνται ανεπαρκώς.
«Η ασυμφωνία μεταξύ του επιπέδου κινδύνου και του ρυθμού δράσης είναι σκανδαλώδης», δήλωσε ο Μάρτιν Χέρμαν, γιατρός με έδρα το Μόναχο και πρόεδρος της Γερμανικής Συμμαχίας για την Προστασία του Κλίματος και την Υγεία, ενός δικτύου εργαζομένων στον τομέα της υγείας. «Δεν ξέρουμε πότε έρχεται το επόμενο μεγάλο κύμα και δεν είμαστε προετοιμασμένοι».
Ορισμένες χώρες άρχισαν να αναλαμβάνουν δράση μετά από ένα θανατηφόρο κύμα καύσωνα το 2003. Η Γαλλία υιοθέτησε ένα λεγόμενο σχέδιο για καλύτερη προειδοποίηση και προστασία των κατοίκων. Πολλές από τις δημοτικές αρχές της κατέγραψαν επίσης τους πιο ευάλωτους πολίτες τους, ώστε να μπορούν να έρθουν σε επαφήμαζί τους με συμβουλές υγείας όταν πλησιάζει ένα κύμα καύσωνα.
Πέντε χρόνια αφότου το γερμανικό υπουργείο Περιβάλλοντος ζήτησε τοπικά σχέδια δράσης για τη θερμότητα, μια έρευνα σε 300 γερμανικές περιφερειακές αρχές από την εφημερίδα Die Zeit διαπίστωσε ότι το 80% δεν είχε κανένα πρωτόκολλο σε ισχύ.
Η χώρα επίσης δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις δασικές πυρκαγιές με τον ρυθμό και την κλίμακα που καταπίνουν τώρα τεράστιες εκτάσεις γης. Μόνο στο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας ξέσπασαν 11 πυρκαγιές σε τέσσερις ημέρες.
Ακόμη και όταν τρέχουν σε φλεγόμενα χωράφια και δάση, οι πυροσβέστες παλεύουν με έναν μπερδεμένο γραφειοκρατικό ιστό.
Οικονομικό κίνητρο και άλλες υποδομές
Το κίνητρο προσαρμογής σε υψηλότερες θερμοκρασίες είναι επίσης οικονομικό. Σε πολλά μέρη της Ευρώπης, το κύμα καύσωνα είδε τις κρίσιμες υποδομές να αποτυγχάνουν λόγω των υψηλών θερμοκρασιών.
Στο Λονδίνο, το αεροδρόμιο του Λούτον αναγκάστηκε να διακόψει τις πτήσεις αφού η ζέστη κατέστρεψε τον διάδρομο προσγείωσης. Μεγάλο μέρος του σιδηροδρομικού συστήματος του Ηνωμένου Βασιλείου διέκοψε τη λειτουργία του. Στην Ολλανδία, το Άμστερνταμ κατέφυγε σε ψεκασμό με νερό στις γέφυρες για να τις διατηρήσει λειτουργικές, ενώ στην Ιταλία, ο αυτοκινητόδρομος και οι σιδηροδρομικές γραμμές που συνδέουν την Τεργέστη με την υπόλοιπη χώρα έπρεπε να κλείσουν καθώς οι πυρκαγιές κατέκλυσαν την περιοχή.
Στη Γαλλία και το Βέλγιο, οι πυρηνικοί σταθμοί σταμάτησαν ή σταμάτησαν τη λειτουργία τους καθώς το νερό ψύξης έγινε πολύ ζεστό.
Ακόμη και ο κυβερνοχώρος δεν είναι προστατευμένος από τη ζέστη. Τόσο η Google όσο και το τμήμα cloud της Oracle υπέστησαν «αστοχίες» στις μονάδες ψύξης στο Ηνωμένο Βασίλειο την περασμένη εβδομάδα — με την Oracle να επισημαίνει τις «ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες» ως αιτία.
Τα κέντρα δεδομένων της Ευρώπης, τα οποία τροφοδοτούν κάθε είδους καθημερινές δραστηριότητες, είναι δύσκολο να παραμείνουν σε κανονική λειτουργία με τέτοιες θερμοκρασίες. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους τα κέντρα δεδομένων μερικών από τις μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας έχουν τοποθετηθεί σε βόρεια κλίματα και κυρίως δίπλα σε πηγές νερού που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ψύξη των διακομιστών.
Η προσαρμογή των υποδομών και των πόλεων ώστε να είναι ανθεκτικές στη θερμότητα θα έχει επίσης υψηλό κόστος.
Τα περισσότερα σπίτια της Βόρειας Ευρώπης είναι κατασκευασμένα για να συγκρατούν αντί να αποβάλλουν τη θερμότητα και συνήθως δεν διαθέτουν μονάδες κλιματισμού, πράγμα που σημαίνει ότι για να γίνουν πιο ανθεκτικά στη θερμότητα χρειάζονται ανακαινίσεις. Τα σπίτια στην Ισπανία είναι κλιματιζόμενα με περίπου τετραπλάσιο ρυθμό από τα γαλλικά. Οι εκτιμήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο κυμαίνονται από 1 έως 5% των σπιτιών.
Οι πόλεις τείνουν επίσης να σχεδιάζονται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο τρόπος με τον οποίο η θερμότητα μπορεί να παγιδευτεί όταν ο υδράργυρος ανεβαίνει σε ακραία επίπεδα, δημιουργώντας το λεγόμενο φαινόμενο «θερμικής νησίδας».
Αλλαγή νοοτροπίας
Παρόλο που οι μετεωρολογικές υπηρεσίες εξέδιδαν όλο και πιο έντονες προειδοποιήσεις σχετικά με τον κίνδυνο για τη ζωή από τη ζέστη-ρεκόρ, πολλοί άνθρωποι μάζεψαν τα μπάρμπεκιου και τα αντιηλιακά τους έτοιμοι για καλοκαιρινή διασκέδαση.
Είναι ένα «αίνιγμα», είπε ο φαν Άαλστ, επειδή για τους περισσότερους ανθρώπους η ζέστη είναι διαχειρίσιμη. «Μπορούμε να γελάσουμε με την ιδέα ότι μια ωραία μέρα στην παραλία είναι ένα επικίνδυνο φαινόμενο. Αλλά αυτές είναι οι πραγματικές επιπτώσεις που μόλις είδαμε στις χώρες μας», είπε.
Στη Γερμανία, ακόμη και τα ιδρύματα που είναι υπεύθυνα για ευάλωτα άτομα, όπως οι οίκοι ευγηρίας και τα νηπιαγωγεία, συχνά δεν αντιμετωπίζουν τις υψηλές θερμοκρασίες ως απειλή. Μάλιστα σε ορισμένα κρατίδια γίνονται αθλητικές δραστηριότητες σε σχολεία ακόμη και με 36 βαθμούς, και οι υπεύθυνοι απορούν όταν τα παιδιά καταρρέουν…