Με ανησυχητικούς τόνους περιγράφει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) τις περιβαλλοντικές και κλιματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, σε νέα πενταετή έκθεσή του που παρουσιάστηκε τη Δευτέρα στις Βρυξέλλες. Σύμφωνα με τα ευρήματα, η ΕΕ βρίσκεται πολύ πίσω στους στόχους της, αφού μόνο δύο από τους 22 περιβαλλοντικούς στόχους είναι σε πορεία επίτευξης. «Παρά τη σημαντική πρόοδο στη μείωση των εκπομπών και της ρύπανσης, η συνολική κατάσταση του περιβάλλοντος δεν είναι καλή», αναφέρει ο ΕΟΠ. Η αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Τερέζα Ριμπέρα, χαρακτήρισε τα αποτελέσματα «υπενθύμιση ότι η Ευρώπη πρέπει να επιταχύνει τις φιλοδοξίες της».
Η έκθεση τονίζει ότι η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος, με τις θερμοκρασίες να αυξάνονται με διπλάσιο ρυθμό από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Αυτό προκαλεί ολοένα και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα –ξηρασίες, πυρκαγιές, πλημμύρες. Από το 1980 έως το 2023, πάνω από 240.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους λόγω τέτοιων φαινομένων, ενώ οι οικονομικές απώλειες ανήλθαν σε 738 δισ. ευρώ, με το 50% να παραμένει ανασφάλιστο. Η εκτελεστική διευθύντρια του ΕΟΠ, Λίινα Ίια Μόνονεν, προειδοποίησε ότι «το παράθυρο για αποτελεσματική δράση στενεύει». Σημαντική είναι και η πίεση στους υδάτινους πόρους, καθώς μόνο το 37% των επιφανειακών υδάτων της ΕΕ έχει καλή οικολογική κατάσταση.
Το 30% της επικράτειας και το 34% του πληθυσμού αντιμετωπίζουν υδατικό στρες, με κύρια αιτία τη γεωργία, που επιβαρύνει τα νερά με λιπάσματα και φυτοφάρμακα. Η κλιματική αλλαγή εντείνει τον ανταγωνισμό για το νερό ανάμεσα στη γεωργία, τη βιομηχανία και τη δημόσια ύδρευση. Η βιοποικιλότητα συνεχίζει να υποβαθμίζεται: πάνω από το 80% των προστατευόμενων ενδιαιτημάτων βρίσκεται σε κακή ή πολύ κακή κατάσταση, ενώ έως και 70% των εδαφών είναι υποβαθμισμένα. Οι βασικές αιτίες είναι οι αλλαγές στη χρήση γης, η ρύπανση, η υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων και η εισβολή ξένων ειδών.
Η ρύπανση παραμένει μείζον πρόβλημα για την υγεία. Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί 239.000 πρόωρους θανάτους το χρόνο στην ΕΕ, ο θόρυβος άλλους 66.000, ενώ οι χημικές ουσίες – όπως τα «παντοτινά χημικά» PFAS– κοστίζουν έως 84 δισ. ευρώ ετησίως λόγω επιπτώσεων στην υγεία. Οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες πλήττονται περισσότερο. Ο ΕΟΠ προειδοποιεί ότι η κλιματική αλλαγή και η περιβαλλοντική υποβάθμιση αποτελούν συστημικό κίνδυνο για την ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων εξαρτάται από φυσικούς πόρους.
Οι μέσες ετήσιες απώλειες από ακραία καιρικά φαινόμενα την περίοδο 2020-2023 ήταν 2,5 φορές υψηλότερες σε σχέση με τη δεκαετία του 2010. Η έκθεση ζητά ενίσχυση των πολιτικών προσαρμογής και περισσότερες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών, καθώς και την πλήρη εφαρμογή του Κανονισμού Αναδημιουργίας της Φύσης, που προβλέπει αποκατάσταση του 20% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών έως το 2030.